Effectief leren, hoe doe je dat?

Tijdens mijn bijna 20 jaar bijles geven, zoek ik altijd naar de beste methodes om te leren. Enkele jaren geleden ontdekte ik het werk van the Learning Scientists, een groep onderzoekers die zich bezighoudt met het begrijpen van hoe mensen het beste leren. Sinds die ontdekking ben ik steeds meer van hun technieken gaan integreren in mijn bijlessen. In deze blog deel ik 6 krachtige leertechnieken gebaseerd op hun wetenschappelijk onderzoek, met concrete voorbeelden om ze te illustreren:

1. Spaced Practice: Spreid je leermomenten
Spaced Practice of gespreid studeren klinkt fancy, maar het komt eigenlijk neer op twee simpele principes:

1. Leer niet alles in één keer: Verdeel de stof in behapbare stukjes met voldoende tijd ertussen (minstens één goede nacht). Dit principe wordt al toegepast in scholen door lessen te spreiden over meerdere weken in plaats van alles in één keer te behandelen. Zo heb je bijvoorbeeld wekelijks 1 uur aardrijkskunde 30 schoolweken lang voor een totaal van 30 uur i.p.v. 5 dagen elke dag 6 uur aardrijkskunde om alles van dat jaar te zien. 
2. Herhaling: Na het leren van de materie is het essentieel om deze op een later moment te herhalen door bv. tijdens het herhalen van de meest recente les, de les die daar vooraf aan ging ook nog eens vast te pakken.
   

Voorbeeld: Wissel tijdens de blok verschillende vakken af doorheen de dagen in plaats van opeenvolgende reeksen dagen voor elk vak uit te zetten. 

2. Retrieval Practice: Haal kennis actief op
Retrieval of opvraging is het terughalen van informatie die je in het verleden hebt geleerd. Het is belangrijk om al je nota’s tijdens deze stap weg te leggen en een methode kiest waarbij je achteraf je antwoorden kan controleren. Dit kan op verschillende manieren door bv. een samenvatting te maken, flashcards te gebruiken, oefentests te doen, een mindmap te maken… Omdat je achteraf wil controleren wat je mogelijks fout hebt of vergeten bent, is simpelweg de leerstof opzeggen niet de meest effectieve methode. 

Voorbeeld: Maak voor geschiedenis een tijdslijn van WOII met de belangrijkste gebeurtenissen en bijhorende data. 

3. Elaboration: Denk kritisch na over de leerstof
Elaboration of  uitbreiding daagt je uit om kritisch na te denken over de leerstof. Stel jezelf vragen als: "Waarom is dit zo?" en "Hoe relateert dit aan mijn eigen ervaringen?". Deze methode is erg nuttig voor exacte wetenschappen en wiskunde, waar kritisch denken centraal staat.

Voorbeelden: 

• Verklaar de rechterhandregel in elektromagnetisme door gebruik te maken van de wetten van elektrostatica.
• Leg uit met behulp van de 1e wet van Newton waarom je in een bocht precies naar buiten wordt gegooid in de auto.
• Begrijp hoe een auto werkt door je kennis van thermodynamica en mechanica te combineren. Zo kan je bv. verklaren waarom met de 1e wet van Newton waarom je in een bocht precies naar buiten wordt gesmeten.

4. Interleaving: Wissel tussen onderwerpen binnen één vak af
Interleaving of verweving houdt in dat je de stof niet als één grote brok leert, maar in kleinere blokjes waartussen je afwisselt. Het helpt om iets van rode draad te hebben tussen de verschillende brokjes zodat je actief connecties kan zoeken. 

Voorbeeld:
In de wiskunde, zou je eerst heel het hoofdstuk van limieten kunnen leren om vervolgens alles van afgeleiden te leren om ten slotte de leerstof van integralen te studeren. Interleaving stelt echter voor om eerst limieten, afgeleiden en integralen van eerstegraadsfuncties te leren om pas daarna verder te gaan met limieten, afgeleiden, integralen van bijvoorbeeld goniometrische functies enzovoort. 

5. Concrete Examples: Maak het relevant
Bij deze methode ga je, zoals de naam insinueert, concrete voorbeelden uit je eigen leven die aansluiten bij de leerstof  zoeken. Deze methode lijkt hard op elaboration, maar hierbij is het verschil dat in plaats dat je iets gaat verklaren, je eerder of concrete toepassingen van wat je hebt geleerd gaat zoeken. ‍

Voorbeelden:

• Afgeleiden worden gebruikt om extremumproblemen op te lossen. Hierbij denk ik spontaan aan Boer Jan, die een bepaalde hoeveelheid draad heeft en een zo’n groot mogelijk veld wilt omspannen. 
• Het Franse woord "problème" eindigt op een "e", wat doorgaans wijst op een vrouwelijk woord, maar in dit geval is het toch een mannelijk woord. Dit fenomeen komt ook voor in andere Romaanse talen zoals Italiaans en Spaans, waar "problema" ook een mannelijk woord is, hoewel het eindigt op "a", wat meestal een vrouwelijk woord aanduidt.

6. Dual Coding: Gebruik beide hersenhelften
‍‍Dual Coding of dual leren pas je toe door in je boek of nota’s naar de afbeeldingen te zoeken en deze te linken aan het overeenkomend stukje tekst. Nadat je dit stukje tekst gelezen hebt, probeer je dan in je eigen woorden en enkel kijkend naar de afbeelding, de afbeelding uit te leggen.  Daarna doe je het omgekeerde en neem je enkel de tekst erbij waarbij jij dan je eigen afbeelding maakt. Dit hoeft geen kopie te zijn van wat er in het boek staat, noch een artistiek meesterwerk. ‍

Voorbeelden:  

• Het uitleggen van fotosynthese of chemische reacties leent zich hier perfect toe.
• In informatica kan je iteratiestappen van een for-lus uittekenen.
• In geschiedenis kan je een kort stripverhaal maken van de val van het Romeinse rijk.

Conclusie
‍Deze zes leertechnieken zijn niet op zichzelf staande, maar versterken elkaar juist. Combineer ze op creatieve manieren om je leerproces te optimaliseren. 

‍Voorbeeld: Pas Spaced Practice toe door dagelijks aan Interleaving te doen en je telkens met Concrete Examples af te vragen waarvoor iets gebruikt kan worden.

Ben je onzeker over de toepassing van deze methodes? Aarzel dan niet om contact met me op te nemen via jan.kunnen@eduvik.com.